Joelfeest NH 2014

Oh, Joelrad, zinnebeeld van de Zon
heeft des Rijpreuzen adem u gestokt?

Oh, Joelrad, zinnebeeld van de Jaarteller
kruien doet Gij niet meer!

Rad rol, rad rolderdebolder
zonnewiel wentel weer

Voor groei, voor vrede, voor winters goede verloop
hier eindigt het oude, hier begint het nieuwe

 

Van vrijdag 19 t/m zondag 21 december vierden de heidendommers traditiegetrouw joelfeest in hun joelhof aan de voet van de Lochemse Berg.

Toen Bette en Boppo in de namiddag bij de Joelhof aankwamen, hadden Axnot, Gijsbrecht en Gerard de weekendboodschappen al gedaan. Wagenaar, Elvar, Alwisma, Vincent, Ernemmer waren ook al gearriveerd. Na een hartelijke begroeting konden we beginnen met het versieren van de joelhof. Boppo was dit jaar gekozen tot 'grote versierder' en had daarom wintergroenknipsel (hulst, taxus, klimop en buxus), linten in de heilige kleuren rood, wit en zwart, en meer joelversiering meegenomen. In een uurtje was de joelhof gezellig aangekleed. Aan het einde van de hal, naast de keuken, hing groots het logo van NH. De meesten hadden al zijn of haar vier cadeautjes onder de joelboom gelegd; alvast voor de dobbelwedstrijd van zaterdag.

Een nieuwe gast was dit jaar 'Evert'. Gijsbrecht had onze nieuwe vriend meegenomen, de schedel van een groot everzwijn met vervaarlijke hoektanden, waarin kunstig de drie lotsrunen van Nederlands Heidendom in gekerfd waren. Op deze schedel worden de eden gezworen tijdens de heilige maaltijd op de tweede joelnacht.

Bette was gelijk begonnen met het voorbereiden van haar "Indogermaansche avondmaal". Een maaltijd met als belangrijke ingrediënten: boekweit, paddestoelen, uien, verse kruiden en worteltjes. Naar keuze kon de eter stroop toevoegen. Voorwaar een 'oermaal'.

Voordat we met eten begonnen, droeg Gerard ons 'welkom thuis' gedicht voor, wat meteen een fijn gevoel van saamhorigheid gaf.

Tijdens het eten van de eerste joelavond wordt er gezellig bijgepraat door mensen die elkaar al een tijdje niet meer gezien hebben, en wordt er kennis gemaakt met mensen die voor het eerst met ons joelfeest meedoen. Dit jaar werden Elvar en Alwisma het hemd van het lijf gevraagd, omdat zij voor het eerst bij een seizoensfeest van NH waren. Na het eten en afwassen was het weer tijd voor de schrijf/voorleeswedstrijd. Het heidense thema waar een verhaal op gemaakt moest worden was dit jaar onze gevleugelde uitspraak: "dat kan toch geen toeval zijn". Er waren maar liefst zes mededingers voor de prachtige prijzen: Axnot, Elvar, Gerard, Vincent, Wagenaar en Zahk. Gelukkig had iedereen die dit jaar aanwezig was een concentratiespanne die iets langer was dan een kwartier, waardoor de luisteraars ook nog van het laatste verhaal konden genieten, van soms een spannend, dan weer een diepzinnig en dan weer een dolkomisch verhaal. Boppo las twee verhalen voor: het verhaal van Zahk omdat deze niet aanwezig was, en het verhaal van Vincent omdat deze nog moe was van een week werken. De prachtige en zeer verschillende verhalen worden in het HJB van 2015 gepubliceerd, dus over de inhoud verklap ik nog niets. Na de computerstemming was de uitslag als volgt:

1. Wagenaar - 80 punten
2. Gerard - 74 punten
3. Axnot - 70,5 punten
4. Elvar - 69 punten
5. Zahk - 68 punten
6. Vincent - 58 punten

Gefeliciteerd mannen.

De prijzen waren:
" Die germanische Blutsbrüderschaft, door Hellmuth Leopold, Wenen, 1975
" Saxo Grammaticus - The history of the Danes Books 1-9, door Hilda Ellis Davidson, 1999
" De Goden der Germanen, door Jan de Vries, 1944
" Van Sint Margriet tot Sint Katrien, door Aat van Gilst, 2012
" Midwinter tradities, van Sint Lucia tot Driekoningen, door Aat van Gilst, 2014
" IJslands Odinsgeloof, door A.G. van Hamel, 1936

De twee boekjes van Aat van Gilst waren door de schrijver zelf ter beschikking gesteld speciaal voor de wedstrijd, en van een opdracht voorzien.
Een verassing was dat Boppo voor het organiseren van de voorleeswedstrijd, als presentje van Axnot het interessante boekje over 'geheimbonden' kreeg. Dit is een cultuurhistorische analyse van het fenomeen geheimbonden door Marco Frenschowski.

Tijdens de voordrachten was Bette begonnen met het maken van het deeg voor de broden-Ymir die in de tweede joelnacht verscheurd wordt. En we verwelkomden ook Nina die door omstandigheden vertraagd was, hartelijk. Welkom thuis Nina.

Toen het 'literaire uurtjes' voorbij was, werd er getoost met Kroatische brandewijn, net als vorig jaar door Axnot meegenomen, die zo sterk was dat hij goed als brandversneller gebruikt had kunnen worden. Velen namen een slokje en lieten het glas daarna staan. Zo niet Alwisma, die wist er wel raad mee, en zoop zowat in zijn eentje de hele fles leeg.

De avondgezelligheid gaat vrijdags niet tot diep in de nacht door, omdat de tweede joeldag en joelnacht lang en belangrijk zijn. We gingen daarom al vroeg naar bed.

De volgende ochtend waren Gerard en Vincent al weer voor dag en dauw opstap gegaan. Ze haalden vers brood bij de bakker. Om negen uur zaten we aan het ontbijt, en vertelde Axnot over het verloop van de dag, en in het bijzonder over het middagritueel op de Zunnebelt, waar de landgeesten gunstig gestemd en onze voorouders uitgenodigd moeten worden. Dit jaar was Vincent de riteleider. Vincent gaf een goede toelichting op het verloop van de rite, en hij moest even ingrijpen toen de aandacht dreigde te veslappen.

Na het ontbijt gingen we in verschillende groepjes aan de slag met de voorbereidingswerkzaamheden voor het gastmaal, het noodvuur, het Ymir-offer en de radverbranding. Ook de uitvoering van de rituelen werd doorgesproken en geoefend.

Tijdens de werkzaamheden verwelkomden we Arianne, Barbarossa en hun kleine vent. Zij hadden er toen al een lange reis opzitten. Welkom thuis!

Het was niet koud, maar de wind was inmiddels opgestoken, en een flinke vlaag deed het blad opwaaien. Alwisma, Boppo en Gijsbrecht maakten het joelrad en de raddraai-installatie klaar. Nieuw daarbij was het gebruiken van lange repen katoen en takjes als vulmiddel voor het rad. Dus geen stro meer zoals we in het verleden wel deden. Hiermee wilden we voorkomen dat de vonkenregen die dan ontstaat bij het branden van het rad te lang door blijft branden, en mogelijk bij zeer sterke wind de daken van huizen bereikt. Zoals later bleek was het gebruik van katoen zeer succesvol; dwz het brandde vrijwel meteen op de plek zelf op. Ook werd er een stevige fakkel gemaakt, en de raddraai-installatie stond vrij snel op z'n plek.

Vincent en Ernemmer hadden de taak toevertrouwd gekregen om de Zunnebelt voor het voorouderritueel op te schonen en vast het offergat te graven. Zoals wij ze kennen kweten ze zich goed van deze taak. Maar niet voordat ze de landgeesten gunstig gestemd hadden, door te vragen of wij deze plek voor ons voorouderritueel mochten gebruiken.

Axnot zou samen met Wagenaar de heren Vincent en Ernemmer bij de Zunnebelt af zetten, om vervolgens zelf nog even de laatste boodschappen te doen. Maar de reis naar de Zunnebelt ging niet helemaal goed; ze verdwaalden. Was het het alvengedrocht dat hun kwelde? Ze zochten en zochten, maar konden de Zunnenbelt niet vinden. Axnot belde naar de Joelhof maar niemand nam op, allemaal te druk. Alleen Gijsbrecht nam op, maar die hing weer op omdat hij geen tijd had "voor stomme vragen". Gelukkig was het Gerard die uiteindelijk ook opnam en goed kon aangeven hoe ze moesten rijden, zodat ze vanaf dat moment snel bij de Zunnebelt aankwamen, om daarna gelijk door te gaan om boodschappen te doen. De mannen hadden flink wat tijd verloren. Ironisch was wel dat Gerard hen de weg wees, maar, zoals je verderop kunt lezen, vervolgens zelf ook de mist in reed.

Binnen hadden Bette en Nina een fantastische Ymir, joelzwijn en joelbrood van brooddeeg gemaakt. Ook de slaapgelegenheid van de voorouder was opgemaakt, Alwisma had voor schone lakens gezorgd en Bette had heerlijk geurende kruiden neergezet. Barbarossa en zijn hulpen waren inmiddels begonnen met het voorbereiden van het gastmaal van die avond.

Na een lekker broodje uit de hand begon onze 5 kilometer lange wandeling naar de Zunnebelt. Het was een winderige wandeling, waarbij de hoed van Boppo afwaaide. Met een fiere sprong over een brede sloot werd deze weer terug gehaald. Op het tweede deel op de Mosselseweg waaide het nog wat feller, striemde een regenbuitje met zelfs af en toe wat hagel. Bij de afslag wandelden we het bos in, en waren onze ontberingen voorbij. Gerard was met opzet niet meegewandeld. Hij was met de auto, en had ons noodvuur in een lantaarn bij zich. Echter de krachten van de chaos hadden een streek voor ons in petto. Gerard was namelijk naar een verkeerde 'belt' gereden, en stond daar op ons te wachten. Volgens Gerard leek de belt waar hij naar toe gereden was sprekend op de Zunnebelt. Hahaha. We zijn wel heel benieuwd bij welke belt Gerard dan wel stond? Wellicht iets voor volgen jaar om daar eens te kijken.

Nadat Gerard bij de juiste Zunnebelt aankwam, stak Nina, met enige moeite door de aanhoudende regen, de rookpot aan.

Vincent kon de belt heiligen, Ernemmer ging met de rookpot rond, en Boppo plaatst de staak in het midden van de belt. Op dat moment hield de regen op. Vervolgens liep de hele groep de belt op top van de Zunnebelt vormden ze een kring. Alles wel met de klok mee. Toen iedereen stond, leidde Vincent op een indrukwekkende manier het ritueel. Hij droeg twee strofen uit de Havamal voor, zei de landgeesten dank dat we deze plek mochten gebruiken, en dat we onze gunstig gezinde voorouders uitnodigden bij ons te zijn komende dagen. Vervolgens ging de hoorn mede rond en de andere heidenen nodigden hun voorouders uit, en brachten een offer. Als afsluiting bracht Vincent de resterende mede in de hoorn als plengoffer en dankte hij weer de landgeesten. Met een kort gebaar met zijn linkerhand gaf hij aan Gijsbrecht aan dat het offergat gedicht kon worden. Prachtig was te zien en te merken dat de landgeesten en Goden ons weer goed gezind waren. Tijdens het ritueel ging ook de wind liggen, en brak de zon door de wolken. De 'Zunnebelt' deed haar naam eer aan.

Weer terug in de warme joelhof smaakte de koffie, thee en de koek van Arianne extra speciaal. Terwijl de heidenen aan hun warme koffie en thee zaten te nippen, kwamen twee heilige gasten binnengestormd: de verschrikkelijke Perchten. Als wilde mannen gingen ze tekeer. Vincent en Wagenaar ontkwamen niet aan de toorn van hun roe, en zij moesten beloven in het nieuwe jaar activiteiten te gaan ondernemen voor NH. Gijsbrecht kreeg een extra schrobbering vanwege zijn brutale gedrag; hij kreeg zelfs de zak op de kop. Zo snel als ze kwamen, zo snel waren ze ook weer verdwenen, onze Perchten.

Nu kon het dobbelen om de vier cadeautjes en om het 'koningsstaafje' beginnen. Veel hilariteit was er, als sommige pakjes die erg gewild waren, weer 'gestolen' werden door een andere dobbelaar. Vooral Axnot werd veel geplaagd door de 'nummer 5 dieven'. De verrassing was groot toen het Lot bepaalde dat Ernemmer het zomerkoningsstaafje kreeg. Na twee koninginnen achter elkaar, te weten Arianne en Arianne, was er nu weer een koning. Leve de koning. Later op de avond kroonden Gerard en Arianne plechtig de trotse nieuwe koning.

Nu werd het tijd voor het heilige gastmaal. Nina en Bette gaven een mooie uitleg over het verloop van het ritueel van het gastmaal. De tafel was prachtig gedekt. Het hoofd van de tafel was indrukwekkend opgemaakt voor de heilige gast.

Om zeven uur begon het gastmaal met het rondgaan van de rookpot om de tafel. Indrukwekkend is het in stilte eten van het vlees van het heilig zwijn. Iedereen deed een minnedronk of gelukwens en twee heidenen legden een eed af op de robuste kop van Evert.

Nog uitbuikend van het avondmaal volgde een uitleg over het nachtritueel, het radbranden. En toen dat nog een keer tot in detail doorgesproken was, en de afwas gedaan was, konden we er lekker voor gaan zitten. Boppo en Gysbrecht hadden inmiddels een beamer en projectiescherm klaar gezet. Met een koffie, thee of iets sterkers in de hand, keken we, samen met de twee genode gasten Hans en Marie-José, naar de film "Oerijssel deel 1. Zunnewende". "Oerijssel", van de regisseur Gert Jan Lassche, wordt alleen nog in zaaltjes gedraaid, en is nog niet op video te krijgen (de TV-première was op 28 december bij RTV-Oost). Na een kort overlegje met de regisseur, waarin we uitlegden wie we zijn en wat ons midwinterfeest is, stemde Gert Jan erin toe dat NH de film mocht laten zien tijdens haar midwinterviering. Verwacht geen "documentaire" in de klassieke zin van het woord, het is meer een "romanutaire". Een mystificatie van oermensen en oercultuur zoals die nu nog in Overijssel voorkomen.
Zowel in Twente als in Salland gaat de vertederende "Margje út de stad" op zoek naar oermensen in de regio van haar voorouders. Overijssel en haar bewoners en hun gebruiken worden prachtig in beeld gebracht. Kostelijk is het dauwdansen in een weiland van de stijvige predikant Henk Vreekamp, daartoe verleid is door Margje Fikse. Wij hebben de toezegging gekregen dat we deel twee, "Winterwende", op ons joelfeest in 2015 mogen laten zien.

Na de film, volgde een hele interessante presentatie van Bette over het bezoek dat zij en Nina met midzomer aan het World Congres of Ethnic Religions in Vilnius in Litouwen brachten. De presentatie ging vergezeld van prachtige foto's die tijdens het bezoek genomen waren.

Na de voorstelling van Bette, was het tijd voor het absolute hoogtepunt van het joelweekend, het radbradritueel.

Al eerder op de avond was met het noodvuur het hout in de vuurkorf bij het rad aangestoken. Alle lichten en kaarsjes in de joelhof werden gedoofd, en de heidenen wandelden naar het grasveld dat speciaal voor deze gelegenheid was afgezet.

In het donker, tussen twee steunbalken, hing fier ons joelrad dat we met midzomer gemaakt hadden. Eerder op de dag had diegene die dat wilde, zijn of haar wensbriefje al in het rad gestoken.

De eerst bewolkte hemel was inmiddels opengetrokken, en we stonden onder een prachtige sterrenhemel (dat kan toch geen toeval zijn), vervolgens bliezen Gijsbrecht en Nina drie keer op hun joelhoorn, om aan te geven dat het radritueel begonnen was.

Boppo was leider van het radbrandritueel. Hij droeg bij het licht van de vuurkorf de mythe van Ymir voor. Daarin wordt verteld hoe de Goden ruimte en tijd maakten uit het lichaam van Ymir.

Vier heidenen, Axnot, Ernemmer, Elvar en Alwisma scheurden op aanwijzing van Boppo vervolgens de broden Ymir in vier stukken. De leden van de oerreus werden op de vier windrichtingen rondom het rad gelegd. Daarna vormden de heidendommers een kring om het rad heen, waarbij zorgvuldig in acht genomen werd dat men met de zonneloop mee liep.

Gijsbrecht stak de fakkel aan met het vuur uit de korf, en lichtte Boppo bij toen hij zijn radbuldertoespraak hield. De nieuwe koning Ernemmer, was links van Boppo gaan staan. Na de radtoespraak, gaf Gijsbrecht de fakkel aan de koning, en liep zelf met het flesje terpentijn op het rad af, en besprenkelde het. Het katoen van het rad nam deze licht ontvlambare natuurlijke vloeistof snel op. Toen de nieuwe koning Ernemmer met de fakkel naar het rad liep, en het aanstak, stond het al snel in lichterlaaie.

Het rad brandde zo intens dat de koning van de hitte terug deinsde, Boppo nam de fakkel van hem over en liet het brandende rad als een tierelier draaien, en draaien en branden deed het! Onder luid gejoel brandde het rad op.

Als afsluiting van het ritueel deed iedereen nog een stille heildronk. De laatste heildronk werd door Ernemmer gedaan, en hij beval ons te feesten!

Het was zulk lekker weer, en de vuurkorf brandde zo mooi, dat de meeste heidenen nog even buiten bij het vuur bleven staan. Totdat de eerste spatjes regen, de lucht was inmiddels weer betrokken, ons maanden naar binnen te gaan (dat kan toch geen toeval zijn).

Wagenaar had alle favoriete MP3's verzameld die wij naar hem toegemaild hadden, en op zijn Ipad gezet. Op de Ipad was de 'Angry Bird box' van Axnot aangesloten en dat gaf een verrassend goed geluid. Wagenaar en Nina waren DJ. Een feest werd het! Vincent, Ernemer en Alwisma zetten hun beste beentje voor met hun "Walkurenballet".

De klapper van de nacht was de zoetgevoosde stem van Heino, die keer op keer gedraaid werd. Er werd uit volle borst meegezongen:

Wir wollen unseren alten Kaiser Wilhelm wiederhaben
Wir wollen unseren alten Kaiser Wilhelm wiederhaben
Aber den mit dem Bart, mit dem langen Bart
Aber den mit dem Bart, mit dem langen Bart

Als dat geen verholen ode aan Wodan is, dan weet ik het ook niet meer. Er werd gedronken, gedanst, gezongen en gekletst tot diep in de nacht, 4, 5 en 6 uur werd het. De tijd waren we in deze ruwe nachten al lang kwijt geraakt.

Voor een enkeling begon de ochtend echter al weer heel vroeg; om 7 uur schalde op de Ipad nog steeds Kaiser Wilhelm. Dat werd Elvar te gortig, en hij trok de stekker eruit.

De ontbijttafel was al netjes gedekt toen iedereen om elf uur aanschoof. Moe en vol van de gebeurtenissen van de dag ervoor, hapten we in de joelstol, en slokten de koffie maar binnen.

Het opruimen van de joelhoeve ging als een speer, en toen de sleutel in het sleutelgat omgedraaid werd, werd er met een voldaan gevoel van iedereen afscheid genomen. Een prachtig feest, vol bijzondere gebeurtenissen, en zonder wanklank. Lichamelijk uitgeput maar de batterij weer helemaal opgeladen.

Laat 2015 maar komen … "den alten Kaiser Wilhelm, den mit dem Bart, mit dem langen Bart", resoneerde nog lang na.